Panik bozukluk, kişinin aniden başlayan ve yoğun fiziksel belirtilerle seyreden panik ataklar yaşadığı bir anksiyete bozukluğudur. Panik atak sırasında birey, kontrolünü kaybedeceğini, kalp krizi geçireceğini ya da öleceğini düşünebilir.
Bu ataklar genellikle birkaç dakika ile yarım saat arasında sürer; ancak etkisi uzun süre devam edebilir. Panik bozukluğu olan kişiler, yeni bir atak yaşama korkusuyla sürekli bir tetikte olma hali yaşar ve bu durum günlük yaşamı ciddi ölçüde kısıtlayabilir.
Erken yetişkinlik döneminde başlaması yaygındır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.
Panik Bozukluk Belirtileri
Panik ataklar, beklenmedik anlarda ortaya çıkar ve fiziksel/duygusal olarak oldukça yoğundur.
Yaygın belirtiler şunlardır:
- Kalp çarpıntısı, göğüs ağrısı
- Nefes darlığı, boğulma hissi
- Baş dönmesi, sersemlik
- Titreme, terleme
- Mide bulantısı
- Gerçek dışı hissetme (derealizasyon)
- Ölüm korkusu
- Kontrol kaybı ya da çıldırma korkusu
- Eller/ayaklarda uyuşma ya da karıncalanma
Panik Bozukluğun Nedenleri
Panik bozukluk, biyolojik ve psikolojik faktörlerin etkileşimiyle gelişebilir.
Başlıca nedenler:
- Genetik Yatkınlık: Ailede panik bozukluk ya da anksiyete öyküsü olması
- Beyin Kimyası: Noradrenalin ve serotonin gibi maddelerdeki dengesizlik
- Travmatik Yaşantılar: Yoğun stres, kayıplar ya da tehdit algısı
- Kişilik Özellikleri: Aşırı hassas, mükemmeliyetçi veya kaygılı kişilik yapısı
- Öğrenilmiş Davranışlar: Daha önce yaşanan panik atakların tekrar etmesinden korkma
Panik Bozukluk Tanısı Nasıl Konur?
Tanı, psikiyatrist ya da klinik psikolog tarafından yapılan değerlendirmeyle konur. Panik bozukluk tanısı için DSM-5’e göre:
- Tekrarlayan ve beklenmedik panik ataklar
- Atak sonrası en az bir ay boyunca yeni atak yaşama korkusu
- Ataklarla ilişkili davranışsal değişiklikler (kaçınma, kontrol arayışı vb.)
Ayrıca bu belirtilerin başka bir fiziksel hastalık, ilaç kullanımı ya da madde etkisiyle açıklanamıyor olması gerekir.
Panik Bozukluk Tedavisi
Panik bozukluk, uygun tedaviyle büyük ölçüde yönetilebilir. Hem psikoterapi hem de ilaç tedavisi etkili sonuçlar verebilir.
Başlıca tedavi yaklaşımları:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Panik ataklara yol açan düşünce kalıplarını tanımaya ve dönüştürmeye odaklanır.
- Maruz Bırakma Terapisi: Korkulan bedensel hislerle yüzleşmeyi ve baş etmeyi öğretir.
- İlaç Tedavisi: SSRI veya SNRI grubu antidepresanlar, bazı durumlarda benzodiazepinler kullanılabilir.
- Nefes ve Gevşeme Egzersizleri: Panik atakların yönetiminde bedensel farkındalık sağlar.
- Eğitim ve Danışmanlık: Atakların doğasının anlaşılması kaygının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.