Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin kontrol edemediği, istenmeden gelen ve kaygı yaratan düşünceler (obsesyonlar) ile bu kaygıyı azaltmak için yaptığı tekrarlayıcı davranışların (kompulsiyonlar) bir arada görüldüğü bir anksiyete bozukluğudur.
Bu düşünceler genellikle mantıksız olarak değerlendirilse de, kişi bunlardan kurtulmakta güçlük çeker. Kompulsiyonlar ise bu düşünceleri “etkisiz hale getirme” amacıyla yapılan zihinsel ya da fiziksel eylemlerdir.
OKB, bireyin günlük yaşamını ciddi şekilde kısıtlayabilir ve zamanla sosyal, akademik ve mesleki işlevselliği düşürebilir.
OKB Belirtileri
OKB’de obsesyonlar ve kompulsiyonlar bir arada ya da ayrı ayrı görülebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
Yaygın Obsesyonlar:
- Mikrop ya da hastalık bulaşma korkusu
- Zarara yol açma düşüncesi
- Dini ya da ahlaki değerlere aykırı düşünceler
- Simetri ya da düzen takıntısı
- Cinsel içerikli istenmeyen düşünceler
Yaygın Kompulsiyonlar:
- Aşırı el yıkama ya da temizlik
- Eşyaları belirli bir düzene sokma
- Kontrol etme (kapı, ocak, kilit vb.)
- Sayma, tekrar etme
- Sessizce dua etme ya da belirli sözleri tekrarlama
OKB’nin Nedenleri
OKB’nin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte çeşitli biyolojik ve psikososyal etkenlerin katkısı olduğu düşünülmektedir.
Başlıca nedenler:
- Genetik Yatkınlık: Ailede OKB öyküsü bulunması
- Beyin Fonksiyonları: Serotonin dengesizlikleri ve frontal korteksteki işlevsel farklılıklar
- Çocukluk Deneyimleri: Aşırı katı disiplin, suçluluk duygusu ya da travmalar
- Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçilik, kontrol ihtiyacı ve aşırı sorumluluk duygusu
OKB Tanısı Nasıl Konur?
OKB tanısı uzman psikolog veya psikiyatrist tarafından yapılacak klinik değerlendirme ile konur. Tanı için:
- Obsesyon ve/veya kompulsiyonların varlığı
- Bu durumun zaman alıcı olması (günde en az 1 saat)
- Günlük işlevselliği olumsuz etkilemesi
- Başka bir ruhsal ya da fiziksel durumla açıklanamaması gerekir.
OKB Tedavisi
OKB, tedavi edilebilir bir bozukluktur ancak genellikle uzun süreli ve sabırlı bir yaklaşım gerektirir.
Başlıca tedavi yaklaşımları:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Özellikle “Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP)” tekniği etkili sonuçlar verir.
- İlaç Tedavisi: SSRI grubu antidepresanlar, obsesif düşünceleri ve kompulsiyonları azaltmada etkilidir.
- Psikoeğitim: Kişinin OKB’nin doğasını anlaması, baş etme sürecini kolaylaştırır.
- Destekleyici Terapi: Duygusal destek ve içgörü kazandırmaya yönelik görüşmeler içerir.
- Aile Danışmanlığı: Aile bireylerinin sürece dâhil edilmesi, tedavi motivasyonunu artırabilir.