Bağlanma problemleri, bireyin çocuklukta birincil bakım verenlerle yaşadığı istikrarsız, yetersiz, tutarsız ya da travmatik bağlanma deneyimlerinin yetişkinlik ilişkilerine taşınmasıyla karakterizedir. Bu sorun, bireyin duygusal yakınlık kurmasını, güven duygusunu ve özdeğer algısını etkiler.
Birey gerek ilişkilerde aşırı mesafeli, gerekse aşırı bağımlı yaklaşımlar gösterebilir. Bindirdiği anlamı koruyabilmek adına çelişkili davranışlar sergileyebilir.
Bağlanma Problemleri Belirtileri
- Terk edilme ve yetersizlik korkusu: “Beni yeniden terk edecekler” endişesiyle ilişkilerde baskıcı ya da uyum sağlayıcı tutumların birleşimi.
- Aşırı kıskançlık ya da kontrol: “İlişkim beni bırakabilir” düşüncesiyle sık sık karşı tarafı sınama ya da kontrol etme davranışı.
- Duygusal mesafe ya da bağımlılık: Bir yönüyle ilişki kurmayı reddetme, diğer yandan güçlü bağlanma ihtiyacı duyma.
- Güvensizlik ve düşük özdeğer: Diğerine açılmakta zorlanma, reddedilme korkusu.
- İlişki dalgalanmaları: “Çok yakın – sonra itmek” gibi dalgalı dinamikler.
Nedenleri
- Aile içi İstikrarsızlık: Duygusal ortamın tutarsızlığı, “sevgi bugün var yarın yok” gibi algıları pekiştirir.
- İhmal ve Duygusal Uzaklık: İlgi ve bakım eksikliği temel güveni zedeler.
- Çocukluk Travmaları: Özellikle kayıp, boşanma, bakımverenin yetersizlikten kaynaklı yas veren duygusal zararları.
- Aşırı Koruyuculuk veya Eleştirel Tutumlar: Gelişimi kısıtlayan veya başarısızlığa odaklı ebeveynlik.
Tanısı Nasıl Konur?
DSM-5’te bağlanma problemleri doğrudan bir tanı kategorisi değildir, ancak uzman görüşmesi sırasında çocuğun öyküsü, ilişki örüntüleri, duygusal düzenleme kapasitesi gibi veriler ışığında değerlendirilir.
Tedavisi
- Şema Terapi: Bağlanma kalıplarının altında yatan duygusal temaların (örneğin “terkedilmişlik”, “duygusal eksiklik”) dönüştürülmesini hedefler.
- Bağlanma Odaklı Psikoterapi: Güven temelli ilişki düzenlemeleri üzerine çalışır.
- Bilişsel Davranışçı Terapi: İlişkideki sabit düşünce kalıplarını fark edip değiştirmeye odaklanır.
- Şefkat ve Öz-farkındalık: Kendi değerini yeniden inşa etmeye yönelik terapötik destek.
- Çift Terapisi: İlişki içinde birbirini anlamada ve güveni inşa etmede etkili olabilir.