Sınav kaygısı, kişinin sınav öncesi ya da sınav sırasında başarıya yönelik aşırı endişe yaşaması, bunun sonucu olarak performansının olumsuz etkilenmesidir. Normal düzeyde bir kaygı başarıyı motive edebilirken, sınav kaygısı bireyin dikkatini dağıtır, düşünsel ve bedensel işlevleri olumsuz etkiler.
Sınav kaygısı, özellikle ergenlik döneminde ve akademik baskının yoğun olduğu ortamlarda sık görülür. Kişi, kendini yetersiz hissetmeye, başarısızlık senaryolarına odaklanmaya başlar.
Sınav Kaygısı Belirtileri
- Sınav öncesi veya sırasında mide bulantısı, baş ağrısı, çarpıntı
- Zihinsel blokaj, “bildiğini unutma” hissi
- Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon güçlüğü
- Sürekli başarısızlık senaryoları kurma
- Aşırı tekrar yapma, mükemmeliyetçilik
- Sınavdan kaçınma ya da erteleme davranışları
Nedenleri
- Aile ve toplumsal baskılar: “Başarısız olursan değer kaybedersin” inancı
- Özgüven eksikliği: Başarıya dair inançsızlık
- Geçmiş başarısızlık deneyimleri: Önceki sınavlarda yaşanan başarısızlıkların etkisi
- Mükemmeliyetçilik: Hata yapma hakkını tanımayan katı tutumlar
Tanı Nasıl Konur?
Klinik değerlendirme sırasında sınav kaygısının kişinin genel yaşamını nasıl etkilediği, performans üzerinde ne düzeyde bozulma yaptığı değerlendirilir. Ölçekler (örneğin Sınav Kaygısı Ölçeği) kullanılabilir.
Tedavisi
- Bilişsel Davranışçı Terapi: Başarıya dair çarpık inançların yeniden yapılandırılması
- Gevşeme Teknikleri: Nefes çalışmaları, beden farkındalığı, stres yönetimi
- Performans Koçluğu: Zaman yönetimi, sınav stratejileri geliştirme
- Aile Eğitimi: Destekleyici iletişim biçimleri hakkında bilgilendirme
- Grup Çalışmaları: Benzer kaygılara sahip bireylerle birlikte baş etme becerileri geliştirme