Ergenlik dönemi, çocukluktan yetişkinliğe geçişte bireyin kimlik arayışına girdiği, fiziksel, duygusal ve sosyal birçok değişimin yaşandığı kritik bir gelişim evresidir. Bu süreçte gençler, hem kendi iç dünyalarında hem de çevreleriyle olan ilişkilerinde çeşitli çatışmalar ve belirsizlikler yaşayabilir. Ergen danışmanlığı, bu dönemde yaşanan duygusal dalgalanmalara, davranışsal sorunlara ve aile içi iletişim kopukluklarına profesyonel destek sunar.
Ergen Danışmanlığı Nedir?
Ergen danışmanlığı, 12–18 yaş arasındaki bireylerin yaşadıkları duygusal, zihinsel, davranışsal ve sosyal sorunlara yönelik olarak, bir ruh sağlığı uzmanı eşliğinde sunulan psikolojik danışmanlık sürecidir. Terapi süreci, gencin yaşadığı zorlukların kaynağını anlamayı ve bu zorluklarla başa çıkmasına yardımcı olmayı amaçlar. Danışmanlık sürecinde ergenin gizliliği korunur, bireysel ihtiyaçları dikkate alınır ve aile ile işbirliği dengeli bir şekilde kurulur. Terapi sürecinde ergen, bir birey olarak ele alınır ve onun duygusal ihtiyaçları merkeze alınarak hareket edilir. Terapi hedefi belirlenirken öncelikle bireyin neye ihtiyaç duyduğuna bakılır. Aile, ergenin ev ortamındaki davranışlarını en iyi gözlemleyen tarafta olduğu için, ailenin ergen ile ilgili paylaştığı bilgiler son derece önemlidir. Süreç boyunca aile ile iletişimde kalınır.
Bazı bireyler ergenlik dönemine ortalamadan erken ya da geç girebilir; bu farklılıklar danışmanlık sürecinde normal gelişim aralığında değerlendirilir. Ergenin yaşına ve gelişim düzeyine göre bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak terapi planlanır.
Ergenlik Döneminde Görülebilecek Sorunlar
Ergenlik dönemi birçok içsel ve dışsal çatışmayı beraberinde getirebilir. Aşağıdaki durumlar, ergen danışmanlığı için başvuru nedenlerinden bazılarıdır:
- Aile içi çatışmalar, iletişim problemleri
- Arkadaş ilişkilerinde zorluk, yalnızlık hissi
- Özgüven eksikliği ve kendilik algısı sorunları
- Okul uyumsuzluğu, ders başarısında düşüş, sınav kaygısı, başarısızlık korkusu
- Yoğun öfke, huzursuzluk ve ani ruh hali değişimleri
- Kaygı, depresyon veya içe kapanma eğilimi
- Yeme bozuklukları, beden algısı sorunları
- Riskli davranışlar (madde kullanımı, dijital bağımlılık, okuldan kaçma vb.)
- Cinsellik, kimlik karmaşası, geleceğe dair belirsizlik
- Kendine zarar verme ya da intihar düşünceleri
- Takıntılı düşünceler, panik atak, sosyal kaygı
- Uyku problemleri
Bu belirtiler, bireysel farklılıklar gösterse de ihmal edilmemesi gereken uyarı işaretleridir.
Terapi Süreci Nasıl İşler?
Ergen danışmanlığı süreci, ilk olarak danışan ve ebeveyn(ler) ile yapılan değerlendirme görüşmeleri ile başlar. Bu aşamada hem ebeveynin gözlemleri hem de ergenin yaşadığı zorluklar birlikte değerlendirilir. Sonrasında ergen ile birebir görüşmeler başlar. Bu süreçte genç bireyin duygusal güven duyması ve terapistle sağlıklı bir ilişki kurması esastır. İlk birkaç görüşme ergen ile bağ kurmaya yönelik samimi ve rahat bir ortam sunulur. Sonrasında yavaş yavaş başvuru sebepleri derinlemesine ele alınmaya başlanır. Ergenle beraber terapi hedefleri belirlenir. Eğer ergen ve ailenin paylaştıkları uyuşmuyorsa birlikte bir görüşme sağlanarak terapi hedefleri noktasında uzlaşılır. Görüşmeler çoğunlukla ergen bireyle yapılırken terapistin ihtiyaç duyması halinde ya da ailenin talebi üzerine aileyle de görüşme sağlanır.
Terapist, terapinin ilk aşamasında ergenin terapiye katılma motivasyonunu artırmak için güven ilişkisi kurmaya ve ergenin ilgi alanlarından yola çıkarak onunla bağ kurmaya özen gösterir. Ergen bazen terapiye istekli gelmeyebilir; bu gibi durumlarda terapistin yaklaşımı belirleyici olmaktadır.
Gizlilik prensibi çerçevesinde, terapist ergenin paylaştıklarını izni olmadan aileyle paylaşmaz (ancak intihar düşüncesi veya madde kullanımı gibi riskli durumlar istisnadır).
Terapi süresi ve sıklığı bireyin ihtiyaçlarına göre şekillenir.
Seanslar genellikle 45 dakika sürer ve terapinin ne kadar süreceği, sorunun türü ve şiddetine göre değişiklik gösterebilir.
Ebeveynin Rolü Nedir?
Ergen terapisi yalnızca genci değil, ailesini de kapsayan bütüncül bir süreçtir. Ebeveynin bu süreçteki tutumu, terapinin etkinliğini doğrudan etkiler.
Ebeveynlere düşen başlıca görevler:
- Sürece açık, destekleyici ve yargılamayan bir yaklaşım benimsemek
- Terapistin önerilerini dikkate almak
- Terapiste ve ergenin gizlilik hakkına güven duymak
- Gencin yaşadığı değişimleri anlamaya çalışmak
- Gerekirse aile içi iletişim becerilerini geliştirmek
- Süreci sabırla yönetmek
Terapist, ebeveynle periyodik olarak görüşmeler yaparak sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlar.
Aile içi iletişimin kalitesi, ergenlik dönemindeki çatışmaların şiddetini belirleyebilir. Ergenlik öncesi dönemde kurulan sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisi, bu dönemde yaşanacak sorunların daha kolay aşılmasını sağlar.
Hangi Durumlarda Ergen Danışmanlığı Tercih Edilmelidir?
Aşağıdaki durumlar gözlemleniyorsa bir uzmandan destek almak faydalı olacaktır:
- Genç bireyin ruh hali, davranışları ya da ilişkilerinde belirgin değişimler varsa
- Okula gitmek istemiyor, derslerde başarısızlık yaşıyorsa
- Aileyle iletişim kurmakta zorlanıyor veya sürekli çatışma yaşıyorsa
- Kendine zarar verme davranışları, madde kullanımı gibi riskli tutumlar söz konusuysa
- Ciddi özgüven kaybı, sosyal izolasyon ya da motivasyon eksikliği varsa
- Kimlik, cinsel yönelim, meslek seçimi gibi konularda yoğun kafa karışıklığı yaşıyorsa
- Travmatik olaylar (ölüm, kaza, istismar, boşanma gibi) sonrasında içe kapanma veya yoğun duygusal tepkiler gözlemleniyorsa
- Takıntılı düşünceler, obsesif kompulsif belirtiler varsa
Unutulmamalıdır ki; ergenlik sorunları zamanında desteklenmezse daha karmaşık psikolojik tablolara dönüşebilir. Yaşanan kaygı ve stres için müdahalade bulunulmazsa depresyon sürecine girilebilir. Bununla beraber birey, hayattan zevk almamaya, kopmaya başlayabilir ve ergenler böyle durumlarda intihar düşüncesine daha yatkın olmaktadır. Özellikle ergenler için erkenden destek almak bu açıdan oldukça önemlidir.
Online Ergen Danışmanlığı Mümkün mü?
Evet. Ergen danışmanlığı, uygun teknik alt yapı ve danışanın isteği doğrultusunda online olarak da yürütülebilir. Özellikle şehir dışı, yurtdışı ya da kliniğe gelmenin zor olduğu durumlarda online seanslar oldukça işlevsel olmaktadır. Ancak gencin video görüşmeye açık olması ve gizliliğini koruyabileceği bir ortamda bulunması önemlidir.